15(2)18

 Suprematisme: schilderij Supremus 55 uit 1916  Kubistisch schilderij Samovar (theeketel) uit 1913  Suprematisme: schilderij Supremus 58 uit 1916 Reflectie jaargang ı5 nummer 2, zomer 20ı8 10 van de manier waarop ze op objecten voorkwamen) ge- bruikten. Dat sloeg bij Malevitsj aan. Zo zou hij kleuren kunnen gebruiken, zonder zich te binden aan materiële objecten. Kandinsky en andere schilders die terugkwamen uit Parijs vertelden ook hoe Picasso en Braque met kubistische experimenten de materiële, zichtbare werkelijkheid had- den opengebroken en hoe geometrische vormen diepere structuren van de werkelijkheid konden weergeven. Ook dat idee maakte Malevitsj laaiend enthousiast. Beter dan met symbolen zou hij nu met pure kleuren en geometrische vormen een hogere dimensie van de wer- kelijkheid kunnen weergeven. Op het doek zou hij ‘ ge- wijde geometrie ’ tot expressie brengen. Waarheid en schoonheid zouden zo in pure vormen op het doek ver- schijnen. Zo zouden de toeschouwers, door aandachtig stil te staan bij deze nieuwe werken, opgetild kunnen worden naar de hogere dimensies van het leven. Dat laatste maakte ook utopische vergezichten zichtbaar: als deze nieuwe esthetiek vat zou krijgen op het dage- lijkse leven zou dit de wereld veranderen. Op deze ma- nier zou in de toekomst een waarachtig nieuwe ont- wikkeling in de mensheid kunnen worden gestimuleerd. Malevitsj voelde zich geroepen hier zijn leven aan te wijden en, toen Kandinsky weer naar het Westen was vertrokken, verklaarde hij zich leider van een nieuwe ‘ kubistisch-futuristische ’ beweging. Vanaf dat moment begint Malevitsj op een nieuwe ma- nier het dagelijks leven van de boeren te schilderen en wordt hij beroemd met schilderijen als ‘ De houthakker ’ of ‘ Het binnenhalen van de oogst ’. Vormen en kleuren zijn niet meer aan de zichtbare realiteit gebonden, maar werpen er wel een nieuw licht op. En op een schilderijen als ‘ Morgen in het dorp na de sneeuwstorm ’ zie je duide- lijk hoe het verdwijnen van perspectief een nieuw beeld schept van het boerenleven terwijl het idee van ‘storm’ symbool staat voor de barre omstandigheden waarin de boeren vlak vóór de Oktoberrevolutie moeten leven. Dit schilderen beschouwt hij als een vorm van bewust en gedisciplineerd onderzoek dat hem voortdurend inspi- reert. Aan zijn vriend Matjoesjin schrijft hij: ‘ We ver­ werpen bij ons werk het rationele denken en onderzoeken nu de wereld voorbij rede (‘zaumnyi’). Dit doen wij heel bewust, om- dat wij van deze nieuwe wereld de wetten willen leren kennen. En juist door elke vorm en kleur bewust te kiezen overeenkom- stig de wetten van deze nieuwe dimensie komen wij tot leven .’ De vierde dimensie De fascinatie van Malevitsj voor deze nieuwe dimensie kan gemakkelijk worden herleid naar de theorieën van de theosoof en wiskundige P.D. Ouspensky (1878–1947). Deze fuseerde geometrie en mystieke tradities tot een eigen filosofie, waarmee hij als inspiratiebron diende voor veel Russische avantgardisten . In Rusland werd hij door velen beschouwd als een belangrijk filosoof omdat zijn ideeën hoop boden voor een nieuwe wereld en voor een ontsnapping aan de dood door terug te grijpen op de essentie van de ziel. In zijn (ook in het Westen beroemd geworden) boek ‘ De vierde dimensie ’ 4 grijpt hij daarbij herhaaldelijk terug op theosofische ideeën, en waar Helena Blavatsky wordt aangevallen door de schrijver Solovjov 5 verdedigt Ous- pensky haar in zijn boek met verve: ‘ Helena Blavatsky was een opvallende persoonlijkheid die een nieuwe, uitermate be- langrijke theosofische beweging op gang heeft gebracht... Ze heeft veel studies verenigd en aan het licht gebracht die tevoren los van elkaar stonden en verbrokkeld waren. Ze biedt mensen