15(2)18

 Impressionistisch schilderij De bloemenverkoopster uit 1903  Symbolistisch schilderij Eik met bosnimfen uit 1908  Laat-impressionistisch schilderij Het tuinfeest uit 1908 Tweemaal Malevitsj ; links: foto uit 1900; recht: zelfportret uit 1910 Reflectie jaargang ı5 nummer 2, zomer 20ı8 8 Dit ontgaat de elite van aristocraten die, gesteund door de tsaren, nog steeds de macht in handen hebben, onbe- zorgd genieten van luxe en rijkdom en daarbij nauwe contacten onderhouden met het buitenland. Parijs was daarbij hun geliefde oord en daar kwamen zij in con- tact met de allernieuwste ontwikkelingen, ook op het gebied van de moderne kunst. Onder hen waren rijke verzamelaars die daar kunstwerken kochten van post­ impressionistische, expressionistische en kubistische kunstenaars en deze trots in Moskou en St. Petersburg tentoonstelden. De jonge Kazimir Malevitsj hoort ervan en wordt er onweerstaanbaar door aangetrokken. Hij voelt het als een ‘christelijke roeping’ om zijn leven te wijden aan waarheid en schoonheid en zo het Godde- lijke in de wereld te manifesteren. Zeventien jaar oud gaat hij daarom schilderkunst studeren in Kiev en in 1904, na de dood van zijn vader, voelt hij zich vrij om zich in te schrijven als student van de prestigieuze Hogeschool voor Schilderkunst, Plastiek en Architectuur in Moskou. Daar probeert Malevitsj zijn innerlijke onrust te stillen met schilderen en daarbij een antwoord te vinden op de vragen van zijn tijd. Op zoek naar een hogere dimensie En die vragen worden steeds groter. De maatschappe- lijke onrust groeit en uit zich in opstanden die steeds worden neergeslagen en onvermijdelijk lijkt Rusland af te stevenen op de gewelddadige Oktoberrevolutie van 1917. Maar tegen de achtergrond van heftige politieke en maatschappelijke omwentelingen beginnen de Rus- sische kunstenaars nu hun eigen revolutie. Ze zijn op zoek naar een hogere werkelijkheid dan die om hen heen; ze verdiepen zich in theosofie en occultisme en schilderen ‘ gestolde muziek ’. In 1906 verschijnt het eerste nummer van hun tijdschrift ‘ Gulden Vlies ’. Omelke onduidelijkheid bij de lezer op voor- hand weg te nemen, verklaart de redactie waar het om gaat: ‘ Kunst is eeuwig, want het is gebouwd op het onvergan- kelijke... Kunst is volmaakt, want haar enige bron is de ziel. Kunst is symbolisch, want zij draagt het symbool in zich, de weerspiegeling van het Eeuwige in het tijdelijke .’ ¹ Grote woorden? Niet in de turbulente tijden van het begin van de twintigste eeuw in Rusland. Veel stijlen wisselen elkaar af, met name omdat men ook in Rus- land niet wil achterblijven bij de ontwikkelingen in het Westen. Men schildert in impressionistische of expres- sionistisch stijl en zoekt nieuwe symbolen om de bele- ving van de werkelijkheid uit te drukken. Stijlen verschil- len daarbij, maar bij alle vernieuwende kunstenaars (die elkaar in Moskou en St. Petersburg treffen) leeft het diepe verlangen om in de chaos van het moment inspi- ratie te zoeken bij de bron in zichzelf, de ziel, de wezens- kern die in contact staat met het Eeuwige. Experimenteren met symbolen Dat botst soms met de maatschappij. Dat zie je ook in de werken van Malevitsj uit deze tijd. De ene keer toont hij zich een melige satiricus die de Russische bourgeoisie dansend, ruziënd of lui liggend in het gazon portret- teert. Vanuit zijn diepste innerlijk verzet hij zich hierin tegen de hedonistische, luxueuze en (in zijn ogen) decadente levensstijl van de gegoede burgerij. Zijn afkeer is vurig en typeringen als ‘cerebraal’ of ‘herme- tisch’, die je op grond van zijn latere abstracte doeken geneigd bent aan hem toe te schrijven, kloppen duide- lijk niet bij deze werken. Malevitsj kan kritisch en satirisch zijn, maar een andere