reflectie14(3).vp

Het fenomeen "Reli-thrillers" Door reli-thrillers te lezen gaan lezers zich verder oriënteren Lambèrt de Kwant Hoewel kerken op hun retour lijken te zijn en ook het kerkbe- zoek binnen de VKK zijn wisselende op- en neergang kent, vliegen de zogenaamde reli-thrillers als broodjes over de toonbank. Zoals ik al eerder schreef is de Da Vinci Code, op de Bijbel na, het best verkochte boek. Ook de matige verfil- ming is een kassucces. In dit artikel worden enkele van die zo- genaamde reli-thrillers kritisch tegen het licht gehouden. Er zitten overigens ook juweeltjes bij, die een schat aan esoteri- sche en geschiedkundige informatie bieden . De kerken mogen dan exit lijken, in Nederland blijkt nog al- tijd zo’n tachtig procent van de bevolking te geloven in iets wat de materiële wereld overstijgt. In Trouw stelde Ger Groot onlangs vast, dat gelovigen in de traditionele, kerkelijke vor- men, beelden en leerstellingen hun geestelijke behoeften niet meer kwijt kunnen, maar dat hun ‘vroomheid’ zich uit in een brede moerasdelta van soloreligiositeit, new age-bewegingen en wereldmystiek uit Oost en West. “Bijna onzichtbaar, want zelden opgebiecht beweegt zich daaronder een diepe stroom van bijgeloof en magische praktijken. In alle lagen van de be- volking laten mensen zich de hand lezen, kaarten leggen en voorspellingen doen via de glazen bol.” Nu valt dat, volgens mij, met die glazen bol wel mee, want die heeft plaatsgemaakt voor de tarot en de I tjing. Er is zelfs een jungeriaanse benadering van de tarot. Ger Groot stelt verder vast dat zo is uitgekomen wat filosofen en sociale wetenschap- pers al lang voorspelden: de godsdienst is volgens hem steeds verder geseculariseerd geraakt. “Maar op een andere manier dan zij verwachtten. Religieuze overtuigingen hebben niet plaatsge- maakt voor wetenschappelijke inzichten, godsvroomheid is niet vervangen door een zwelgen in aards genot. Nee, het religieuze is letterlijk het aardse, alledaagse leven binnengesiepeld. Het is overal en nergens, nauwelijks zichtbaar en op een bepaalde ma- nier toch het gesprek van de dag.” Verwisselbare personen In zijn artikel “Bijbels tegen de kerk” stelt hij verder vast dat dit nergens duidelijker in het oog springt dan in de boekhan- del“. Romans over religieuze thema’s halen oplagen die in de hele geschiedenis van de boekdrukkunst nog niet zijn voorge- komen. Het genre reli-thriller is uitgegroeid tot de economi- sche motor van een hele bedrijfstak. Wie nu een gemiddelde boekhandel binnenloopt, wordt steevast onthaald op een tafel vol romans met titels als Het Sindone complot, Het geheime avondmaal, Het Magdalena Mysterie. In het artikel wijst hij op het enorme succes van de Da Vinci Code, dat ertoe leidt dat collega-auteurs een graantje willen meepikken. Sinds Bronws’ boek is er een onstuitbare stroom boeken verschenen met gelijkluidende titels, onderling verwisselbare personages en steeds weer dezelfde soort plot. En die plot komt er door- gaans op neer dat de religieuze traditie van het Westen in feite neerkomt op geschiedvervalsing. De oorsprong en betekenis van het christendom was anders dan de orthodoxie weergeeft en is ondergronds door geheime genootschappen zorgvuldig bewaard. Alle vervolgingen waarmee de Kerk haar eigen be- langen en waarheid heeft trachten door te drukken, hebben deze kennis niet teniet kunnen doen. In een wilde zoektocht weten vasthoudende onderzoekers [bijna altijd (kunst)histori- ci, soms journalisten, een enkele keer een politieman] deze waarheid te achterhalen. En zo wordt ook de lezer deelgenoot van de ware geschiedenis en strekking van het geloof. Dat is het stramien van de Da Vinci Code en de navolgers daarvan, zoals het dat ook al was van James Redfields De Ce- lestijnse belofte die de wereld een decennium geleden in haar ban hield. Ook daarin ging het over een oorspronkelijke wijs- heid het Manuscript, dat eeuwenoud is en dus nog onbezoe- deld door de zonden van de westerse (kerk)geschiedenis. De analyse van Ger Groot onderschrijf ik. Veel auteurs van die reli-thrillers halen alles uit de kast om de “schurkenstre- ken” van de Kerk aan de kaak te stellen. Het schrijft makke- lijk, en lezers zijn er kennelijk tuk op. Wat is er toch aan de hand? Waarom lezen mensen met rooie oortjes de boeken van onder andere Dan Brown en nemen dit vaak voor zoete koek aan? En waarom is de Kerk in zijn boeken en die van zijn collega’s vaak de boosdoener? Alsof de kerkvaders en kerklei- ders de bad guys zijn en de held(en) de good guys. Dan Brown was trouwens niet de eerste die zaken in de Rooms- Katholie- ke Kerk aan de kaak stelde die het daglicht niet konden verd- ragen. In 1979 verscheen al het fascinerende boek “Het dos- sier Tetramachus” van Philippe van Rijndt, waarin een pater, werkzaam in het Vaticaan, een uiterst geheim dossier over de rol van het Vaticaan in de Tweede Wereldoorlog steelt en dat aan een uitgever geeft, met alle gevolgen van dien. Dat hebben we wel een beetje gehad, maar nu zijn het reli-thrillers waarin je als lezer pagina’s lang informatie krijgt opgedist, die je nor- maliter in boeken over esoterie en mystiek terugvindt. Toch een kanttekening bij de analyse van Groot. Bij alle terechte kritiek op deze boeken zou je ook kunnen vaststellen dat mensen door deze te lezen in ieder geval geïnteresseerd ra- ken in spiritualiteit en esoterie. De belangstelling voor boeken over mystiek is groot, maar de oplagen (de bestsellers uitge- zonderd) blijven naar verhouding gering. Door de zogenaamde reli-thrillers te lezen zijn er nogal wat lezers die zich verder gaan oriënteren. En er dan achter komen dat die reli-thrillers veel onzin en onjuistheden bevatten. De belangstelling voor spiritualiteit, religie en esoterie is echter gewekt en niet zelden zijn die boeken een opmaat voor een verdere zoektocht in het spirituele landschap. Behalve romans die klinkklare onzin bevatten, verschijnen er boeken die inhoudelijk in grote lijnen kloppen en waarvoor veel research is verricht. 20 Reflectie 4(3) herfst 2007