Relfectie 5(1)voorjaar2008.vp

....Over Stilte.... Frank Onze gezangenbundel kent een hymne op de stilte: stilte is de voorwaarde voor het leven en voor het luisteren naar de stem van de Vader, diep in ons binnenste, zo wijst ons gezang 168 In de stilte kiemt het leven. We vinden deze gedachte ook te- rug in een gedicht van Toon Hermans: Ziel Geen woord raakt aan de ziel der dingen geen poëzie in ritme noch in rijm vermag tot diep van binnendoor te dringen slechts in de stilte hoort het hart iets van ‘t geheim. In het Oudtestamentische boek Wijsheid komt Gods alvermo- gend Woord van de hemel nadat een diepe stilte alles omgaf en de nacht halverwege was gekomen (18:14,15). En opmerkelijk genoeg wijdt de psalmist (in psalm 65) God niet alleen lof- zang, maar ook stilte toe die daarmee een karakteristiek lijkt van God. Maar stilte is meer dan een omstandigheid waarin elk geluid afwezig is. Mystici gebruiken dit als een symbool om een diepe- re werkelijkheid te omschrijven. De 16de eeuwse Johannes van het Kruis doet dit, naast het symbolische licht – zoals blijkt uit zijn beroemde gedicht over de nacht, hierna weergegeven, om de bron te duiden waaruit zijn leven voortkomt. En hij voelt zich opgenomen – als door de zielsbeminde – door ‘de bergen, de eenzame, beboste dalen, de muziek van de stilte’. Stilte bestaat in diepere betekenis in dezelfde zin als de on- eindigheid van tijd en ruimte bestaat die ons omringt. Maar we kunnen nooit stilte horen, evenmin kunnen we oneindigheid en eeuwigheid ten volle bevatten. Het zijn transcendentale zaken die de bestaande werkelijkheid te boven gaan of transcenderen, maar er wel de bron van zijn. Al het bestaan vindt zijn bron en oorsprong in die trans- cendentale werkelijkheid, die in de mystiek direct door intu- ïtie kan worden gekend. Stilte behoort tot die werkelijkheid en is tegelijkertijd hiertoe de toegangsweg. Waar door de een stilte soms wordt ervaren vol van een gevoel van diepe aan- wezigheid en medevoelendheid, is voor de ander stilte vervuld van een gevoel van totaal alleen-zijn, van eenzaamheid, doodsverlatenheid, van afwezigheid van alle leven. Maar die tegenstrijdige kanten aan de stilte kunnen ook ervaren worden bij een en dezelfde mens. Betrokkenheid op het ene bepaalt de intensiteit van het andere. Dat geldt ook bij muziek, die zon- der stilte niet kan ontstaan: hoe we muziek maken en ervaren, hangt af van onze verhouding tot de stilte. Zo zal onze houding tot de dood bepalend zijn voor hoe we leven. (zie gedicht “Nacht” ) Bidden en mediteren, in stilte In de mystieke traditie van het (Westerse) Christendom neemt het gebed een bijzonder plaats in. Wat in religieuze zin bidden inhoudt, wordt in wereldlijke zin mediteren genoemd, al wordt deze laatste bezigheid – mediteren – wat te gemakkelijk gehanteerd en kan dan vervagen tot niets meer dan een beetje suffen met gesloten ogen. Maar bidden kan ook wel eens niet veel meer zijn dan oppervlakkig binnensmonds prevelen. Er zijn grote overeenkomsten tussen bidden en mediteren, al zijn er verschillen, in het bijzonder in de begin- en eindfase. Bidden, in de beginfase – zonder met ‘begin’ een waarde- oordeel te willen uitspreken – maakt gebruik van woorden, al of niet uitgesproken, die een lofprijzing of bede inhouden, of een overdenking van gedeelten uit heilige geschriften. Dit ge- bed kan overgaan in een woord – en beeldloze innerlijk ont- vankelijke houding – een diepe stilte. Toen zover ik zien kon geen vuur brandde geen licht gloorde alsof licht nog niet geroepen was vuur nog niet uitgevonden ben ik gegaan mijn ziel in een gloeiende draad een laaiende strohalm, door spiegelgangen ben ik gegaan door open deuren naar buiten de brandtrap af de valkuil van de slaap voorbij mijn ziel in mij een gloeiende draad een laaiende strohalm. Ziel kleinste onbekende doe mij gaan door deze nacht dit waanlandschap dit onbestaan tot waar wie op mij wacht die achter namen wordt hartslag doodstilte duur van dit ontvolkt moment die wonden is dorst lafenis de ongevonden vondeling de zielsbeminde die mij kent.