Mystiek is één van de drie primaire mogelijkheden om tot het einddoel van ons leven op aarde te komen. Soms kunnen we het in een flits even ervaren. Hoewel het heel moeilijk is om een ervaring die je hebt meegemaakt op een ander over te dragen, omdat het eigenlijk niet overdraagbaar is, zou het omschreven kunnen worden in een voorbeeld. Verbeeld je het gevoel dat je zou kunnen hebben als je naar de nachtelijke hemel kijkt, en eigenlijk door de sterren heen naar achter de sterren kijkt, en het gevoel krijgt dat het licht, of het leven, van ergens op je afkomt, om weer terug te keren tot een bron die eigenlijk onnoemelijk ver weg is, maar wel alles doordringt. Wat de Magiër door Handeling en de Occultist door Kennis bereikt, wordt door de Mysticus verkregen door middel van de Toewijding of Devotie. Het doel van de bovengenoemde drie mogelijkheden is de hereniging van alle levende wezens met de Ene Bron van alle Leven.

Van Mystiek wordt gezegd, dat het de innige vereniging is van de ziel van de mens met God. Mystiek is een directe, intuïtieve (schouwende) en niet in duidelijke begrippen uit te drukken ervaring van het wezenlijke, het eigenlijke achter de dingen, het absolute van de zijnsgrond. Bij een hoogste vorm van de mystieke ervaring of de extase wordt de grens tussen subject en object opgeheven en wordt de tegenwoordigheid van God met een ongekende, gelukmakende zekerheid ervaren.

De mystici zijn mensen, die zeer intensief bezig zijn of zich bezig hebben gehouden met het verklaren van de zin van het leven door te trachten de Bron van alle Leven te bereiken. Hetgeen ze vonden, werd dan in de mysteriescholen onderwezen. Hetzelfde werd gedaan door de Magiër en de Occultist. Omdat de kennis betreffende de zin van het leven het diepst van de mens raakt, is het moeilijk om in detail er op in te gaan. In de mysteriescholen werd een mogelijkheid geboden om zelf te proberen die ervaring te verkrijgen en daardoor zelf te veranderen of te groeien naar een ruimer bewustzijn. Het soort ervaring zal voor ieder verschillend zijn, omdat ze van de gevoeligheid en de ontvankelijkheid van de verschillende zintuigen afhangen.

In algemene zin kunnen we zeggen, dat in de Mysteriescholen de verschillende fasen van de Schepping werden besproken. Het doel was om zelf iets van het leven, dat in alle dingen is, te beleven. Met behulp van ritualen werd getracht iets in symbolische zin te ervaren om het later misschien zelf te ondergaan.

Het resultaat van een scheppingsproces kan leiden tot de Schepping van het Heelal, van een mens, een ruimtelijk voorwerp als een beeld, een schilderij of een muziekstuk of heel huiselijk gezegd tot een brood. Niet zo lang geleden zijn foto's op de televisie getoond, genomen door de Hubbel-telescoop, van planeten die 7000 jaar geleden zijn ontstaan in de Andromeda-nevel. Aangezien deze planeten erg ver weg staan en het lichtbeeld van die gebeurtenis een zeer grote afstand moest afleggen, kon dit proces pas nu waargenomen en gefotografeerd worden. Zo kan onderzoek van de Ruimte leiden tot een groter inzicht in het scheppingsproces van de Schepping. Door druk van buitenaf werd een gaswolk zo vervuld van energie dat er materie ontstond en de ster geboren werd. Op meerdere gebieden merken we dat onder andere door druk van buitenaf er iets nieuws ontstaat.

De Schepping is oneindig groot en is voortdurend in ontwikkeling. Door deze telescoop werd het gezichtsvermogen van de mens veel gevoeliger en kon, door het aanschouwen van deze foto's, een groter inzicht worden verkregen in het scheppingsproces van de hemellichamen, en daardoor van het Leven.

In de Middeleeuwen werd door oude Westerse Mystici in geschriften wel gesproken over een ontwikkelingsweg met drie verschillende fasen of wegen:

1. De Pelgrimstocht of de mystieke Queste.

2. Het Grote Werk van de Alchemisten.

3. Het Mystieke Huwelijk.

De weg die afgelegd moest worden om de volmaaktheid te bereiken, kon verdeeld worden in drie verschillende fasen: ten eerste die van de reiniging of de loutering van het stoffelijke lichaam, ten tweede die van de verlichting van het verstand of het intellect wat de zielsaard betreft, en ten derde de volmaking of de vereniging van het geestelijk deel van de mens met de oorsprong, met het Goddelijke Principe dat de oorzaak is van de Schepping.

Bij mystiek gaat het erom inzicht te krijgen in het geboren worden van het levenslicht, de geest, in de materie, om daarna, door de materie te leren kennen, te groeien tot een zo volmaakt mogelijk persoon of wezen en het weer teruggaan naar de niet-stoffelijke wereld. Het gaan van die weg is de Pelgrimstocht, de omvorming van de materie tot een hoger ontwikkelingsniveau is de Alchemie en het in harmonie brengen van het geestelijk lichaam en het stoffelijk lichaam is het Mystieke Huwelijk. Als de twee componenten van het leven –geest en materie- in de Schepping één worden, dan zullen we de eenheid van het leven leren kennen. Het is pas goed mogelijk om de zin van het leven te verklaren als je iets kunt ervaren van de bron waar het leven vandaan komt.

De Pelgrimstocht
Bij de Pelgrimstocht of bedevaart gaat iemand op zoek naar die plaats, waar hij die hereniging met het Goddelijke denkt te kunnen bereiken. Zo zijn er verschillende plaatsen in het Heilige Land, een plaats waar een Heilige begraven is, of een of andere bijzondere religieuze gebeurtenis zich heeft voorgedaan, zoals een verschijning van Maria in Lourdes, of het graf van een dierbaar familielid.

Niet alleen het Christendom kent pelgrimstochten. Iedere Moslim bijvoorbeeld, hoopt eens in zijn leven de tocht naar Mekka te kunnen maken. De Moskee in Mekka is het centrale geestelijke punt van de Islam voor de gehele wereld waar men bij de Heilige Steen in contact kan komen met de Bron van de aardse scheppingskrachten. De Pelgrimstocht, die de mens maakt, is te vergelijken met de weg die de mens gedurende zijn leven op aarde maakt als een symbool van de reis die de ziel van de mens maakt van de geestelijke wereld door de stoffelijke wereld heen naar de innerlijke wereld, terug naar haar bron.

De heilige plaats, die in de geestelijke wereld wordt bereikt, krijgt namen als: Eldorado, het Paradijs, Zion of Utopia. Het gaat om het zoeken naar de Godheid, naar Zichzelf, de verborgen Schat, de Graal of een of ander Juweel. Het gaan van deze weg is het uitbeelden op aarde van het Pad van Evolutie.

Het Grote Werk van de Alchemisten
De tweede fase van de weg is die van het Grote Werk. De Alchemisten hebben geprobeerd dit geestelijke werk te 'vertalen' naar de stoffelijke wereld door de elementen uit de natuurkunde met behulp van de bekende wetten van de natuur om te vormen tot een beter materiaal. Bij dit Grote Werk wordt eigenlijk bedoeld het streven van de mens om een Innerlijke Reinheid en Zuiverheid te bereiken van de Geest. We kennen allen het schimmige beeld van dat oude mannetje dat in een stoffige kelder met allerlei kolven en branders bezig was verschillende materialen te mengen in de hoop er een edelsteen of een edeler metaal te laten ontstaan. Het bereiken van de geestelijke Zuiverheid wordt door de Alchemist eerst symbolisch stoffelijk uitgebeeld door de werkzaamheden van de Alchemist. Er wordt daarbij getracht de zuiverste graad van de materie te bereiken als symbool voor de geestelijke zuivering. Heeft hij die Zuivering bereikt, dan kan hij de kennis betreffende de verandering van de materie in praktijk brengen als het om de een of andere reden noodzakelijk is. Dat is iets wat verschillende grote mystici ons hebben laten zien.

Bij deze werkzaamheden tracht hij van een minder ontwikkeld metaal, door het verschillende processen te laten ondergaan, het zuiverste metaal te maken dat we kennen. Dus b.v. de verandering van lood in goud. Het reinigen of zuiveren verkrijgen we door Vuur en Water. Dit zijn elementen die we elk rituaal tegenkomen. In de kerk zien we het terug bij het wijwater en de wierokingen. Het is mogelijk om deze beeldspraak ook te gebruiken bij het werk waarmee wij bezig zijn, maar dan in zinnebeeldige vorm, waardoor we een geestelijke verandering kunnen bewerkstelligen. Al deze verhalen zijn mogelijkheden om ons er op te wijzen dat we alleen zelf die verandering kunnen bewerkstelligen.

De Alchemisten waren vaak in dienst van edelen die op deze wijze probeerden extra rijkdom te verkrijgen. Het is een occulte wet dat, wanneer je de verborgen kennis gebruikt tot materiëel voordeel van jezelf ten koste van anderen, het niet zomaar werkt. Het worden dan wel de zwarte krachten genoemd, maar als je het gebruikt ten voordele van de mensheid, dan zijn het witte krachten. De benoeming of iets wit of zwart is, wordt bepaald afhankelijk van of het vóór of tegen de ontwikkeling van de mensheid of de ontwikkeling van de aarde wordt gebruikt. Het ligt niet aan de krachten, maar aan het gebruik dat de mens ervan maakt, omdat het dezelfde krachten zijn.

In de Chinese filosofie wordt dit werk besproken in het bekende boek de 'I Tjing', of het 'Boek der Verandering'. In het Christendom wordt deze verandering ons duidelijk als we deel nemen aan de H. Eucharistie, als we van het Brood en de Wijn door deze verandering het Lichaam en Bloed van de Heer Christus verkrijgen. Ook dit is weer een symbool voor de hoogst ontwikkelde vorm van een mens in de Schepping. Het is het symbool in de stoffelijke wereld voor het geestelijk scheppingsprincipe dat we wel noemen 'de Vader, die in de Hemel woont'.

Het Mystieke Huwelijk
Bij het Mystieke Huwelijk gaat het om de stoffelijke uitbeelding van een ander groot principe in de Schepping. Het gaat hierbij om het verenigen van de geestelijke mens met de stoffelijke mens als de twee verschillende aspecten die we kunnen zien in de gehele wereld van de Schepping. Het is de Geest, het Idee of de Vader die de stoffelijke wereld, de materie of de Moeder van de Wereld, doordringt waardoor de Schepping kan ontstaan. Door het Mystieke Huwelijk ontstaat een situatie die lijkt op die situatie die er was voordat de Schepping begon. Het is die situatie waar nieuwe leven kan ontstaan om zijn eigen weg van Evolutie te gaan.

In het Christendom wordt de ziel van de mens verbeeld als de Bruid van Christus en er wordt veel over het Bruidsvertrek gesproken. Het principe van het samensmelten van twee verschillende wezens wordt hierdoor tot uitdrukking gebracht. Dezelfde weg wordt door Christian Rosenkreutz (1378 - 1484) beschreven in een verhaal dat door hem het Chemische Huwelijk werd genoemd.

De levensvormen zijn samengesteld uit twee delen, die we kunnen omschrijven als één deel van de aarde en één deel van de hemel. Deze twee delen zijn elkaars tegenpolen, maar alleen tezamen vormen ze een levend wezen. Uit de Bijbel kennen we het verhaal dat er een mens uit aarde geboetseerd werd, waarna God er de levensadem in blies. Dit is een wijze van spreken om aan te geven dat de twee verschillende principes door samen te gaan een levend wezen vormen. Dat principe wordt op verschillende wijzen uitgewerkt in de verschillende ritualen die de mensen hebben gemaakt. Om het nog duidelijker te maken worden deze twee principes ook aangeduid als het vrouwelijke en het mannelijke, die door samen te gaan een nieuwe levensvorm kunnen maken. Dat samengaan tot een nieuwe levende eenheid wordt dan het huwelijk genoemd.

Het huwelijk wordt zo een uiterlijk symbool voor een principe dat ieder mens in zichzelf moet leren ontdekken. Ieder weet dat er in hem iets is dat het tegenovergestelde is van hetgeen hij lijkt te zijn – zijn spiegelbeeld. Het spiegelbeeld van iets is het niet volledig waarneembare beeld van dat voorwerp. Een spiegelbeeld kun je alleen maar zien, niet horen, ruiken of voelen.

De Pelgrimstocht, Het Grote Werk en Het Mystieke Huwelijk zijn in elk rituaal aanwezig. Het hangt van je behoefte af of je bezig bent met één of met alle drie de mogelijkheden. Deze drie mogelijke wegen zijn ook in de Vrij-Katholieke ritualen aanwezig. Ten eerste proberen we allen het Heiligste van de Schepping te benaderen. Als we het genaderd zijn, proberen we het vast te houden: dat zou het Mystieke Huwelijk genoemd kunnen worden, omdat de stoffelijke mens de weg gevonden heeft naar de geestelijke oorsprong van de Schepping. Ten slotte proberen we de stoffelijke wereld op de een of andere manier te veranderen of te bewerken. Dat veranderen van de wereld wordt bedoeld als we in de Bijbel woorden vinden die de mens de macht geeft de aarde met al zijn bewoners te beheersen. Hiermee wordt bedoeld, dat we de aarde mogen gebruiken, maar niet misbruiken zoals zij op het ogenblik zo duidelijk gezien wordt. Hierbij hoeven we alleen maar te denken aan de industriële bewerking van dieren, planten en mensen om er een 'beter soort' van te maken, in stoffelijke zin. Er wordt zelfs over veredelingsbedrijven gesproken; hierbij is alleen de economische vooruitgang de grote drijfveer, waarbij de geestelijke kant van het leven geheel wordt vergeten.

In veel boeken is er over de achtergrond van de mystiek geschreven, zowel van vóór Christus als in de tijd na Christus. Ieder zal er een bepaald aspect in kunnen vinden wat hem het meest aanspreekt en waarvan hij meer zou willen weten. We zullen hierin zelf onze weg moeten zoeken en datgene wat ons aanspreekt in ons op moeten nemen. De mystiek zullen we overal kunnen tegenkomen.

Bij mystici wordt meestal verwezen naar bekende personen uit de Christelijke kerk. Dat is logisch, omdat wij in een Christelijke cultuur leven, maar in elke cultuur zullen we mensen vinden die als mysticus of mystica erkend zullen worden. Ze waren er in vroegere tijden, maar ook nu kom je ze tegen, zowel in het Westen als in het Oosten.

In het Westen zouden als Christelijke mystici beschouwd kunnen worden: Jezus de Christus (0 - 33), Apollonius van Tyana (? - 97 n.C.), Gregorius van Nyssa (355-394), Augustinus (354 -?), Nemesius, de Bisschop van Emesa (4e Eeuw n.C.), Hypathia (5e Eeuw), Bernardus van Clairveaux (1090 - 1153), Hildegard von Bingen (1098 - 1179), Franciscus van Assissi of Giovanni Bernardone (1182 - 1226), Giordano Bruno, Meester Eckehart (1260-1327), Willem van Ruysbroeck (1210-1270), Roger Bacon (1210 - 1295), Johannes Tauler (1300-1361), Heinrich Seuse of Suso (1295 - 1366), Maarten Luther (1483 - 1546), Theresia van Avila (1515-1582), Johannes van het Kruis (1542-1591), Gregorius Lopez (1542 - 1596), Francis Bacon (1561 - 1626), Jacob Böhme (1575-1624), Dr. Michaël de Molinos (1628 - 1696), Newton (1642-1727), John Dee, Angelus Silesius of Johann Scheffler (1624 -1677), Emmanuel Swedenborg (1688 -1772), Graaf De Saint Germain (1696 - 1784), Graaf van Cagliostro (1743 - 1795), John Woolman (1720 - 1769), Georg Fox (1624 - 1691), Eliphas Lévi of Alphons Louis Constant (1810 - 1875), Rudolf Steiner (1861 - 1925) en vele anderen.

Als niet-Christelijke mystici zouden beschouwd kunnen worden: Pythagoras (575 - 500 v.C.), Plato (424 - 347), Aristoteles (383 - 322 v.C.).

Meer informatie over mystiek zou bijvoorbeeld gevonden kunnen worden in de volgende boeken.

* Inwijdings Riten, Mythen en Legenden der Oude Mysteriën, geschreven door J. Kruisheer, uitgegeven door Boucher te 's Gravenhage in 1955

* Mysteriën en Inwijdingen in de Oudheid, geschreven door B.J. van de Zuylen, uitgegeven door de Maçonnieke Uitgeversmaatschappij te Amsterdam in 1927

* Alchemie, de Geheime Kunst, geschreven door Stanislas Klossowski de Rola, uitgegeven bij de Haan te Bussum in 1974

* Theosofisch woordenboek, H.P.Blavatsky, Theosofische Boekhandel "Minerva" te Weltevreden in 1924