De innerlijke mens
De gedachtenwereld van de Vrij-Katholieke kerk is diep doortrokken van het besef dat de kern van de mens een wezen van licht is die zich voor de duur van incarnaties hult in een sfeer van de persoonlijkheid. Deze sfeer bestaat uit het geheel van een aantal lichamen waarin de menselijke totaliteit zich als een spectrum manifesteert. Hierbij is het fysieke lichaam de stoffelijke drager van alle innerlijke aspecten van de mens. In de esoterische traditie wordt het lichaam ook wel het lastdier genoemd. In het verhaal van palmzondag zien we dat ook terug wanneer Jezus, die staat voor het ontwaakte lichtwezen in de mens, op een ezel rijdt en Jeruzalem - de staat van geestelijke vrede - binnenrijdt. Ook in het kerstverhaal zien we dit wanneer Maria, de zuivere ontvankelijke ziel, op de ezel naar de spirituele geboortegrot rijdt. Jozef, die daarbij helpt, staat voor het gezuiverde en actieve deel van de persoonlijkheid. Het deel van ons wezen dat zich identificeert met het persoonlijke ik en de naam die wij in een bepaalde incarnatie dragen, bestaat naast het fysieke lichaam uit het astrale - het lichaam van de gevoelsenergieën en ervaringen - en het mentale lichaam dat functioneert als het voertuig voor gedachte-energie en gewaarwording in de persoonlijkheid.

Het bovenpersoonlijke deel van ons wezen wordt wel het oorzakelijke lichaam of de ziel genoemd. De ziel heeft geen ik-gewaarzijn zoals de persoonlijkheid, maar meer een ervaren van verruimd bestaan als individualiteit zonder een vastomlijnd ik. Dat wordt wel het Hoger Zelf genoemd. De menselijke ziel kunnen we zien als bestaande uit drie aspecten:

De ziel bestaat zolang de geest betrokken is in menselijke incarnaties om zichzelf zo in de wereld van dualiteit te leren kennen. Het hoogste principe in de mens is de Geest. De Geest is deel van en één met de Universele Geest en is onsterfelijk. De Geest laat als het ware een draad van zijn wezen neerdalen in de sferen van de ziel om daar een deel van zichzelf te manifesteren. Dit deel van de geest dat dus gaat functioneren als ziel in de menselijke kringloop, wordt in mystieke tradities ook wel de Zoon genoemd. De ziel op haar beurt laat bij elke incarnatie via een levensdraad - in de tekst van de requiem mis wordt dit het zilveren koord genoemd - een deel van haar wezen in de sfeer van de persoonlijkheid. Zo is er een rechtstreekse uitdrukking van de geest tot in de persoonlijkheid via deze levensdraad. De spirituele ontwikkeling van de mens is er op gericht om naast deze levensdraad een bewustzijnsdraad te spinnen die als het ware van beneden af vanuit de persoonlijkheid contact leert maken met het hoogste principe van de Geest. In de bijbelverhalen wordt in versluierde esoterische taal verwezen naar dit innerlijke proces van het spinnen van dit bewustzijnskoord. Dit wordt ook wel het bouwen van het Anthakarana of de regenboogbrug genoemd.

In dit samengestelde geheel zijn alle delen nauw met elkaar verbonden. We zijn ons daar veelal niet van bewust. Het zich hiervan bewust worden vormt volgens veel esoterische tradities een van de hoofdredenen van ons menselijke bestaan.

Innerlijke scholing
Innerlijke scholing heeft als doel het innerlijke ontwaken van dit gehele bewustzijnsspectrum in de mens. De diensten die wij kennen kunnen dit eveneens stimuleren door:

Deze processen ondergaan wij in de diensten min of meer op een onbewuste wijze. Veelal drijven we min of meer mee op deze in de diensten impliciete methoden door wat het zingen, de gebruikte symbolen, de liturgische handelingen en dergelijke met ons doen.

We leven echter in een tijd waarin steeds meer gerichte inzichten en methoden ontwikkeld worden over hoe de geestelijke ontwikkeling actief aangepakt en als het ware doelmatig gericht kan worden.

Hierbij gaat het er primair om, zoals in de diensten, ons te richten op het hoogste geestelijke. Als we dit in het schema zouden benoemen, dan is dat het gebied van de ziel en van de geest. Door ons op dit gebied te richten boren we een transformerende kracht in onszelf aan, een kracht die onze diepste motieven en inspiratie kan doen ontwaken. Dat komt omdat deze energie functioneert als een krachtige trilling die de trillingen van denken, voelen en handelen kan richten. Zo eenvoudig als het hier staat, is het natuurlijk niet, want wanneer de bestaande patronen door eerdere ervaringen, overtuigingen, frustraties e.d. op deze gebieden van de persoonlijkheid vastzitten, is het voor de hogere impulsen moeilijk ze te transformeren. Enig effect is er dan wel, maar de dominante patronen keren vaak weer snel terug.

Een belangrijk inzicht van deze tijd is dat we van twee kanten tegelijkertijd kunnen werken. Enerzijds de weg van het oplossen van problemen in de persoonlijkheid en anderzijds gelijktijdig door het aanroepen en activeren van de kwaliteit van de ziel. De eerste methode is het werken aan het oplossen van de belemmerende patronen, de negatieve overtuigingen, frustraties, en de veelal onbewuste destructieve gedachten en gevoelens. Dat door ze bewust te worden, ze te herkennen, te zien waar ze vandaan komen en er afscheid van te nemen door te zien dat ze ons niet langer van dienst kunnen zijn op de spirituele weg die we echt willen gaan. Er zijn prachtige methodes ontwikkeld die momenteel voor ieder zeer toegankelijk zijn, zoals de kerntransformatie, de methodes van emotionele intelligentie, psychosynthese, padwerk en Gestalt e.d. (zie de literatuurverwijzing).

De tweede methode, die van het aanroepen van de hoogste kwaliteiten van het lichtwezen is de weg van de Vrij-Katholieke Kerk. In veel workshops en cursussen die ik in de loop der jaren heb gegeven, is mij duidelijk geworden welke unieke mogelijkheden de Vrij-Katho-lieke Kerk aan mensen biedt om de weg van geestelijke transformatie te gaan. Het bundelen van positieve energie, het richten van het denken op het hoogste en dit alles op effectieve wijze te verbinden aan de lichtkrachten vanuit de innerlijke werelden, vormen unieke mogelijkheden om tot innerlijke doorbraken te komen en te groeien. Hierbij maken we gebruik van methoden die al duizenden jaren bekend zijn en die nu ook meer en meer deel uit gaan maken van moderne inzichten. Een aantal manieren worden tegenwoordig ook wetenschappelijk onderzocht op hun effect op transformatieprocessen in mensen in bijvoorbeeld de humanistische, de transpersoonlijke en ook wat men de positieve psychologie noemt. Ik noem er drie die ik kort zal uitwerken:

Visualiseren
Dit is een zeer krachtige benadering in transformatieprocessen. In de cognitieve psychologie wordt ook wel gesproken over "positive illusion" en "mental simulation" als methoden die, wanneer zij gekoppeld worden aan een positieve voorstelling van zowel een doelstaat als ook de weg daar naar toe, van grote invloed zijn. Mensen die gebruik maken van visualiseren van een positieve staat die ze willen bereiken, zichzelf heel en stralend zien in die toestand en daarbij ook de weg daarnaartoe vanuit een innerlijk beeld beschouwen, zijn veelal gezonder, gelukkiger, evenwichtiger, succesvoller e.d. dan mensen die dat niet doen. Men verklaart dit doordat zo veelal onbewuste negatieve patronen in voelen en denken omgebogen worden. De esoterische traditie geeft exact vergelijkbare werkingen aan door te wijzen op de invloed van gedachtenkracht, het synchroniseren van hogere energieën in de mens via groepswerk en het werken met heelmakende energieën.

Onze diensten stimuleren visualisatie door een aaneenrijging van innerlijke beelden, affirmaties, visioenen van de goddelijke aard van de mens etc. Bij visualiseren van ons lichtwezen richten we als het ware ons persoonlijk bewustzijn omhoog naar het niveau van de ziel. Omgekeerd activeren we het bewustzijn van de ziel in de persoonlijkheid.

Door hier bewust gebruik van te maken kunnen we onze eigen transformatie en die in de groepen waarin we werken versnellen en positief stimuleren. Enige voorbeelden van lichtvisualisaties zijn:

Er zijn natuurlijk honderden voorbeelden te geven. Een uitdaging in onze kerk is om dit aspect in de gemeentes waarin we werken bewust op te pakken, te bespreken en te oefenen totdat we de werking ervan begrijpen en op een open en spontane wijze kunnen laten plaatsvinden. Als visualiseren zich ontwikkelt, ontstaat het vermogen tot geestelijke visie. Het schouwen met de ogen van de ziel.

Aanspreken van de bezieling
Een andere mogelijkheid om het lichtwezen in jezelf en in anderen actief aan te spreken is door contact te maken met de diepste idealen, bezieling en motivaties. Je zou je hierbij bijvoorbeeld de vraag kunnen stellen "waarvan raakt mijn ziel vervuld in dit leven?" Het antwoord op een dergelijke vraag kan je in contact brengen met je transpersoonlijke kanten. Een dergelijke afstemming kan je uit de beperktheid van het moment tillen en je meenemen naar de sfeer van je ziel.

Als de situatie zich daartoe leent, werk ik tegenwoordig heel bewust met het aanspreken in een persoon van de bezieling of het verlangen tot realiseren van een ideaal. Vaak krijg ik de indruk dat veel mensen hun diepste bezieling verloochenen, niet toelaten, of buiten het dagelijkse handelen en functioneren houden. Wat mij opvalt op het moment dat een persoon contact maakt met zijn hoogste ideaal of zijn spirituele verlangen, is een verandering in de ogen, de lichaamstaal, de hele energie. Het is alsof er iets opveert, ontwaakt en vol blijdschap naar buiten komt. Mij valt dan op dat er voor de persoon duidelijke antwoorden komen en wegen duidelijk worden wat deze kan gaan doen: antwoorden en inzichten die er al waren, maar die niet konden doordringen in het dagelijkse bewustzijn en functioneren. Interessant is om te zien wat dit kan betekenen voor de relaties die mensen hebben, het werk dat gedaan wordt en de ontwikkelingsprocessen waarin iemand zich bevindt. Ook hier zien we dat we het bewustzijn helpen contact te maken met een essentieel deel en dat te activeren in de persoonlijkheid. Zoiets is steeds weer een klein wonder.

Toch zie je het in het normale contact tussen mensen maar weinig gebeuren. Ook in onze kerk is dit vaak niet anders. Hoe zou de Vrij-Katholieke kerk zijn als allen die daarin werken, bewust werken vanuit hun spirituele idealen, die aanspreken en actualiseren in zichzelf en elkaar?

Ook hier zien we weer dat dit verschijnsel is onderzocht in de psychologie door met name mensen als Maslow in zijn werk over zelf-actualisatie en metabehoeften, Rogers over groei. Maar ook Csikszentmihalyi in zijn werk over flow en de mensen die leven uit bezieling die hij "transcenders" noemt. Dit inzicht is dus tegenwoordig zeker niet alleen voorbehouden aan de enkele verlichte geest maar is algemeen goed dat wacht om actief gebruikt en toegepast te worden.

Piekervaringen
Een andere manier om actief contact te maken met het zielebewustzijn en dit te actualiseren in de persoonlijkheid is door piekervaringen. Piekervaringen zijn die momenten in het leven van een mens waarin een diepe eenheid ervaren wordt met het leven zelf. Grenzen schijnen te vervagen en het universele inwezen wordt gekend. Ieder mens heeft wel van dergelijke ervaringen in zijn of haar leven. Door de kwaliteit van zo'n moment in het hier en nu te actualiseren is het mogelijk om de daarbij behorende bewustzijnsstaat weer op te roepen in onze persoonlijkheid. We activeren dan weer de bewustzijnstrilling die bij een eerdere piekervaring opgeroepen werd in ons systeem. Wanneer we vervolgens vanuit een opnieuw geactiveerde piekervaring naar een gebeurtenis in het heden kijken, krijgt deze een andere lading. Ook worden onze emotionele en rationele reacties daarop anders. Maslow beschrijft in zijn werk hoe mensen met zelf-actualisatie regelmatig piekervaringen hebben en het niveau daarvan steeds verder weten te intensiveren. Met andere woorden, er ontstaat een soort plateau van bewustzijn en ervaring, opgeheven naar het niveau van de ziel. Mijn ervaring is dat het heilzaam is om mensen te stimuleren contact te maken met piekervaringen uit hun leven en vanuit deze ervaring - die opgeroepen kan worden in het hier en nu - stress, twijfel, angst en onzekerheid te helen. Het is de kunst om de bewustzijnsstaat die aangeraakt wordt in een piekervaring in het dagelijkse leven vast te houden. De Mis stimuleert ons in feite op een prachtige en collectieve manier om piekervaringen te beleven en vast te houden.

De hier geschetste methoden gebruiken we in de V.K.K. min of meer op een onbewuste en ongerichte wijze. Dat is jammer, want het zijn methoden die op gerichte wijze het bewustzijn van de ziel activeren in de persoonlijkheid. Wanneer we deze methoden gericht toepassen, zijn de effecten vele malen groter. De zieners Leadbeater, Hodson, Arundale en Van der Stok en vele anderen hebben dit uitvoerig beschreven. Door gericht en bewust van deze manieren van innerlijke afstemming en innerlijke scholing gebruik te maken, vergroten we het besef en de innerlijke werkelijkheid dat wij het licht zijn. De Isha Upanishad (15-16) drukt dit weten als volgt uit:

De Yajur Veda (40-17) zegt het zo: "De persoon die in de zon is, dat ben ik." Wij kunnen vanuit ons diepste wezen zeggen, in navolging van de grote mystici en ingewijden: "Ik ben het licht, één met het oneindige licht, ik laat het licht schijnen".

Literatuur:
Andreas, C. Kern-transformatie. Uitg. Servire 1995

Assagioli, R.: Psychosynthese, een veelzijdige benadering van heel de mens. Servire. 1985

Assagioli, R.: Over de wil. Uitg. Boom 1976

Csikszentmihalyi, M.: The evolving Self, a psychology for the third millennium. Harper. 1993

Greensberger, D. e.a.: Je gevoel de baas. Swets & Zeitlinger. 1999

Hatcher, C e.a.: Handboek Gestalttherapie. Uitg. Karnak 1997

Maslow, A.: Relgie en topervaring. uitg Lemniscaat 1977

Maslow, A.: The Farther reaches of human nature. Uitg. The Viking Press. 1973

Pierrakos, E.: Liefde nader bekeken. Ankh Hermes. 1998

Vira, R.: Vedic Mysticism. Lahorr. India 1932